સાબરમતી સેન્ટ્રલ જેલની હાઈસીકયુરીટી વચ્ચે કોઈ કેદી ભાગી છુટે તે બહુ જ અશક્ય લાગે છે, પણ આજે તેને કોઈ નકારી શકે તેમ નથી, જેલની વીસ ફુટ ઉંચી દિવાલોમાં ઈલકટ્રીકના જીવતા વાયરો હોવા છતાં તે જેલ ફાંદવામાં સફળ રહ્યો, મને 2012ની ઘટના યાદ આવી ગઈ, ચાર વર્ષ પહેલા હું ટાઈમ્સ ઓફ ઈન્ડીયામાં ફરજ બજાવતા હતો, ત્યારે ખબર મળ્યા કે સાબરમતી જેલમાં સુરંગ ખોદાઈ ગઈ છે, 2008માં અમદાવાદમાં બોમ્બ ધડાકા કરનાર આતંકવાદીઓએ આ સુરંગ ખોદી હતી અને તેઓ સુરંગ વાટે જેલની બહાર નિકળી જવાના હતા, પણ તે પહેલા આ સુરંગ પકડાઈ ગઈ.
ગુજરાતની કોઈ જેલમાં સુરંગ ખોદાઈ જાય તે પહેલી ઘટના હતી, રાજય સરકાર, ગુજરાત પોલીસ અને જેલ સત્તાવાળા શરમજનક સ્થિતિમાં મુકાઈ ગયા હતા, જેના કારણે અમદાવાદના તમામ પત્રકારોની સમસ્યા હતી, કે તંત્ર ઈચ્છી રહ્યુ હતું કે આ ઘટનાની ઓછામાં ઓછી વિગતો પત્રકારો સુધી પહોંચે, તેના કારણે વિગતો છુપાવવામાં અને રોકવામાં આવી રહી હતી, આ સમય અમદાવાદના તમામ પત્રકારો માટે મહેનત માંગી લે તેવા પ્રકારનો હતો, સામાન્ય રીતે પોલીસ પોતાની કામગીરી દેખાડવા માટે તેમણે કરેલા પરાક્રમોની તો પ્રેસ કોન્ફરન્સ કરે છે, પણ આવુ બને ત્યારે મૌન થઈ જવુ તેમના માટે ઉપરીનો આદેશ હોય છે.
હું કામે લાગી ગયો હતો, એક પત્રકાર તરીકે હું કઈક બીજા કરતા જુદુ અને વધુ સારુ રીપોર્ટીંગ કરૂ, તેવી મનસા હોવી બહુ સ્વભાવીક વાત હતી, પણ દરેક વખતે પત્રકારત્વમાં તમને મળતી માહિતી તમારી હિમંત અથવા મહેનતને કારણે મળે છે તેવુ પણ હોતુ નથી કયારેક તમને સમાચાર લોટરી તરીકે પણ મળી જતા હોય છે, હા તેના માટે તમે વર્ષો સુધી કરેલી મહેનત અને ઉભા કરેલા સંબંધોમાં પણ કારણભુત બનતા હોય છે. જેલમાં સુરંગ ખોદાઈ ગઈ તેના કારણે સુરંગ કેવી હશે, તેવો પ્રશ્ન વાંચકોને તો ઠીક પણ પત્રકારોને પણ થતો હતો, હું સુરંગ કેવી હશે તેની શોધ કરી રહ્યો હતો ત્યારે એક વિશ્વાસુ મીત્ર મળી ગયા, મેં તેમને વાત કરી તેઓ હસવા લાગ્યા, તેમણે કહ્યુ સુરંગનો ફોટો જોઈએ છે, મળી જશે, અને તેમણે મને સુરંગના ફોટોની વ્યવસ્થા કરી આપી, સુરંગની તસવીર લઈ આવવામાં મારી મહેનત નહીં પણ મારો સંબંધ કામ લાગ્યો અને એક માત્ર ટાઈમ્સ ઓફ ઈન્ડીયામાં સુરંગનો ફોટો છપાયો હતો.
 |
| ( એક માત્ર ટાઈમ્સ ઓફ ઈન્ડીયામાં છપાયેલી સુરંગની તસવીર) |
સુરંગની તસવીર માત્ર ટાઈમ્સ ઓફ ઈન્ડીયામં પ્રસિધ્ધ થઈ પછી મને અનેક લોકોએ ડરવવાનો પ્રયત્ન કર્યો કે નિયમ પ્રમાણે તમે આ તસવીર છાપી શકો નહીં, તમારી સામે કાયદેસરની કાર્યવાહી થશે, પણ હું તમામ કાર્યવાહીનો સામનો કરવા તૈયાર હતો, માની લો કે કેસ થાય તો પણ મારા પત્રકારત્વનો પહેલો કેસ થવાનો ન્હોતો, અગાઉ પંદર-સત્તર કેસ થઈ ગયા હતા. તસવીર તો મળી ગઈ પણ સુરંગ કેટલી લાંબી છે તેનું સત્ય બહાર આવ્યુ ન્હોતુ જેલ સત્તાવાળા અને આ કેસની તપાસ કરી રહેલી ક્રાઈમ બ્રાન્ચ સુરંગ 18 ફુટ સુધી ખોદી હોવાનું કહી રહ્યા હતા. માહિતી મેળવવાના તમામ સંપર્કો બંધ થઈ ગયા હતા, કોઈ જ માહિતી જેલની ઉંચી દિવાલોની બહાર આવતી ન્હોતી, ક્રાઈમ બ્રાન્ચના ચોક્કસ અધિકારીઓ જ જેલમાં જઈ તપાસ કરી રહ્યા હતા, તે જેલની બહાર આવતા ત્યારે તેમના મોંઢા બંધ થઈ જતા હતા.
એક પત્રકાર તરીકે તમે જયારે સાંજે ઓફિસ પહોંચો ત્યારે તમારા તંત્રીને તમે કહી શકતા નથી, કે તમને સમાચાર મળતા નથી, સાંજે સ્ટોરી તો જોઈએ જ, હું અને ત્યારે ગુજરાત સમાચારમાં ફરજ બજાવતો મીહીર ભટ્ટ રોજ બપોરે જેલના દરવાજે જઈ બેસતા, કદાચ મીહીરને ત્યારે મુર્ખામી પણ લાગતી હશે કે રોજ જેલના દરવાજે બેસી કેવી રીતે સમાચાર મળે, જો કે ત્યારે મારી પાસે પણ તેનો કોઈ ઉત્તર ન્હોતો, આવા ચાર-પાંચ દિવસ પસાર થઈ ગયા, તે દિવસ પણ અમે રોજ પ્રમાણે સાબરમતી જેલના દરવાજે જઈ બેસી ગયા.
મને જેલના લોંખડી દરવાજાની બહાર આવતો એક પરિચીત ચહેરો દેખાયો, એક આશા નજરે પડી, મેં મિહીરને સુચના આપી તે બેસી રહેજે, પેલી વ્યકિતએ મને જોયો પણ તેના ચહેરા ઉપર કોઈ હાવભાવ બદલાયા નહીં, તે જેલની બહાર રસ્તા ઉપર આવ્યો ત્યાં પાનના ગલ્લા ઉપર આવી ઉભો રહ્યો, હું પણ ગલ્લા ઉપર પહોંચ્યે તેણે મારી સામે જોયુ સુધ્ધા નહીં, મેં તેને પુછયુ સુરંગ કેટલી લાંબી છે, તેણે મારી સામે જોયા વગર કહ્યુ જેલની મુખ્ય દિવાલની બહાર સુધી નિકળી ગઈ છે.
હું સ્તબ્ધ થઈ ગયો આટલી લાંબી સુરંગ કારણ જેલની બેરેકથી લઈ મુખ્ય દિવાલ સુધી ખાસ્સુ અંતર હતું, હું પાછો મિહીર પાસે આવ્યો, તેણે મને પુછયુ શુ થયુ, મેં કહ્યુ મોટા સમાચાર મળી શકે, પણ સાહસ કરવુ પડશે, પકડાઈ જઈશુ તો પોલીસ ખુબ મારશે કદાચ કેસ પણ કરી દેશે. તેના ચહેરા ઉપર ઉત્સાહ આવી ગયો તે તૈયાર થઈ ગયો, મેં કહ્યુ હું ઈન્સપેકટર અને તુ મારો કોન્સટેબલ મારી પાછળ તારે આવવાનું.. તેણે હા પાડી, શરીર ઉપર ભલે યુનિફોમ ન્હોતો, પણ સતત પોલીસ સાથે કામ કરી તેમની બોડી લેગ્વેજની ખબર હતી, અમારે જેલના પ્રતિબિંધિત વિસ્તારમાં પ્રવેશ કરવાનો હતો.
અમારા બન્નેને અંદરની ભુગોળ અને સુરક્ષા વ્યવસ્થાની ખબર ન્હોતી, અને હિમંત કરી હું ઈન્સપેકટર જ છુ, તેવા આત્મ વિશ્વાસ સાથે ઝડપભેર ચાલવા લાગ્યો, મારા થોડા અંતરે મિહીર પણ પોલીસ જ હોય તે રીતે મારી પાછળ ચાલતો હતો, અમને પહેલી ચોકી નજરે પડી, પણ જાણે અમે તેની નોંધ જ લેતા નથી, તેવો ભાવ ચહેરા ઉપર રાખ્યો, પહેલી ચોકીના જવાને અમને જોયા, તે પહેલા બેઠો હતો, પણ અમને જોતા તે ઉભા થઈ ગયો, તેણે અમને સલામ કરી, તેની સાથે આત્મ વિશ્વાસમાં વધારો થયો, છતાં અંદર તો ફફડાટ હતો, બીજી ચોકી પણ આવી તે જવાન રાયફલ સાથે સાવધાન પોઝીશનમાં ઉભો રહ્યો. મનમાં થતુ કે અમારે જયા પહોચવુ છે તે સ્થળ જલદી આવે તો સારૂ.
હવે ત્રીજી ચોકી હતી, તે જવાન પણ પહેલા ઉભો થયો, પણ પછી તે ચોકીની બહાર આવી અમારી તરફ આગળ વધ્યો મનમાં જે ડર ઉભો થયો અને લાગ્યુ કે હવે પકડાઈ ગયા તો પાછળની ચોકીવાળા પણ આપણને મારશે. મારા અને સામે આવી રહેલા પોલીસ જવાન વચ્ચે માંડ દસ ફુટનું અંતર રહ્યુ હશે, મેં જોરથી બુમ પાડી આદેશાત્મક ભાષામાં પુછયુ જવાન ક્રાઈમ બ્રાન્ચ કે આદમી કહા હૈ. તીર નિશાન ઉપર વાગ્યુ, તેણે જમણી તરફ જતા રસ્તા તરફ ઈશારો કરી કહ્યુ સાબ સભી ઈસ તરફ ગયે હૈ.તેણે માની લીધુ હતું કે અમે પોલીસવાળા જ છીએ.
પણ જેવા અમે તેની નજીક પહોંચ્યા તેની સાથે તેણે મને કહ્યુ સાબ આપકા આઈ કાર્ડ દીખાઈયે. મારી સામે કોઈ વિકલ્પ ન્હોતો, મેં પોલીસ અધિકારી પોતાની ઓળખ આપવા જે રીતે કાર્ડ બતાડે તે રીતે મારૂ પર્સ કાઢી ટાઈમ્સ ઓફ ઈન્ડીયાનું કાર્ડ બતાડી તરત પર્સ ખીસ્સામાં મુકી દીધુ, કારણ કાર્ડ ઉપર ટાઈમ્સ ઓફ ઈન્ડીયા લખેલુ હતું, અને હું તેને વાંચવા માટે સમય આપુ તો ભાંડો ફુટી જાય તેવુ હતું, કાર્ડ જોઈ તેણે અમને સુરંગ સુધી જવાનો રસ્તો બતાડયો અને અમે ત્યાં પહોંચી ગયા
સુરંગ 18 ફુટની નહીં પણ પુરી 213 ફુટની હતી તે સ્ટોરી માત્ર ટાઈમ્સ ઓફ ઈન્ડીયા અને ગુજરાત સમાચાર પાસે જ હતી, કયારેક તમારે ગણતરીના જોખમો ઉઠાવવા પડે અને ગણતરી ખોટી પડે તે તેના પરિણામો પણ ભોગવવા પડે,
